امروت یا (Guava) د فطرت له هغو خوندورو او ګټورو نعمتونو څخه دی، چې نهيوازې د خولې خوند پوره کوي، بلکې د بدن د روغتيا، مقاومت، او توازن لپاره یو بشپړ درمل ګڼل کېږي. دا مېوه له لرغوني مرکزي امریکا څخه نړۍ ته خپره شوې، خو نن یې له ختیځه تر لوېدیځه حاصلات عام دي. د امروت بوی، خوږوالی او بېساری غذایي ارزښت هغه ته ځانګړې مرتبه ورکړې ده.
دا مېوه د انسان د بدن لپاره د ويټامينونو، منرالو، فایبر او انټياکسیدانتونو یو طبيعي خزانه ده، چې د زړه، شکر، فشار، هاضمې او حتا د سرطان په مخنیوي کې خپل مهم رول لري. له مېوې نیولې تر پاڼو پورې، د امروت هره برخه درملیز او تغذیوي ارزښت لري.
له همدې امله، ډېری څېړونکي دا مېوه د «طبيعت ډاکټر» بولي، ځکه که په خپل موسم کې وخوړل شي، له ګڼو ناروغیو مو ساتي او بدن ته طبیعي ځواک وربخښي.
۱. د امروت مهمې روغتيايي ګټې
• د شکر ناروغانو لپاره:
امروت په فایبر او ځانګړو طبیعي موادو بډايه دی، چې د وینې د شکر د کچې په کنټرول کې مرسته کوي. د څېړنو له مخې، د امروت د پاڼو اوبه د انسولین فعالیت پیاوړی کوي او د شکر د زیاتېدو مخه نیسي.
• زړه او فشار ته ګټور:
په امروت کې شته انټياکسیدان، فایبر او پوتاشیم د زړه د ناروغیو د مخنیوي لپاره ډېر ګټور دي. دا مېوه د وینې فشار ټیټوي، د بدن دننه د سوډیم او پوتاشیم توازن ساتي او د بد کولیسټرول کچه راکموي.
• هاضمي سیستم پیاوړی کوي:
امروت د فایبر یو غني سرچینه ده، چې د کولمو فعالیتونه منظموي او د قبض مخه نیسي. د یوې دانې امروت خوړل د بدن د ورځني فایبر نږدې ۱۲ سلنه اړتیا پوره کوي، نو ځکه د هاضمې لپاره خورا ګټور ګڼل کېږي.
• د وزن په کمولو کې مرسته کوي:
که څوک غواړي په طبیعي ډول خپل وزن کم کړي، امروت ورته غوره انتخاب دی. دا مېوه له ډېرو ویټامینونو ډکه، خو له کالریو کمه ده، نو بدن ته انرژي ورکوي، خو وزن نه زیاتوي.
• د سرطان ضد ځانګړتیاوې:
امروت د انټياکسیدانتونو پیاوړې سرچینه ده، چې د بدن دننه د آزادو راډیكالونو تاوان کموي او د سرطان د حجرو د ودې مخه نیسي. څېړنې ښيي چې د امروت پاڼې د سرطان ضد اغېز لري.
• د بدن د دفاعي سیستم پیاوړتیا:
امروت د ويټامين C یوه بډایه سرچينه ده. یو دانه امروت د انسان د ورځې د اړتیا دوه برابره ويټامين C لري. دا ويټامين د بدن مقاومت زیاتوي او د ناروغیو پر وړاندې دفاعي ځواک لوړوي.
• د مغز روغتيا ته ګټور:
په امروت کې د ويټامين B3 او B6 شتون د مغزو د فعالیت د پیاوړتیا لپاره خورا مهم دی. دا ويټامينونه د وینې جریان ښه کوي او اعصابو ته ارام بخښي.
• د سترګو د دید ساتنه:
په امروت کې د ويټامين A شتون د سترګو روغتیا ته ګټه رسوي، د عمر له تېرېدو سره د دید د کمېدو مخه نیسي او د سترګو د ستړیا او کمزورۍ پر وړاندې مقاومت زیاتوي.
• د غاښونو او خولې لپاره ګټور:
امروت د باکتریاوو ضد خاصیت لري، نو د امروت پاڼې د غاښونو درد او د خولې انتاناتو په کمولو کې مرسته کوي.
• ذهني ارام او د ستړیا مخنیوی:
په امروت کې شته مګنېزیم د بدن عضلې او اعصاب اراموي، د ذهني ستړیا مخه نیسي او د بدن طبیعي توازن بېرته راولي.
۲. په افغانستان کې د امروت حاصلات او اقتصادي ارزښت
افغانستان د اقليم له مخې د ګڼو مېوو د کرنې وړ هېواد دی، او امروت هم له هغو مېوو څخه دی چې په تېرو کلونو کې يې کرنه ډېره شوې ده. دا مېوه په هغو سيمو کې ښه حاصلات ورکوي، چې هوا يې نيمه ګرمه او رطوبت پکې معتدل وي.
په افغانستان کې د امروت ډېر حاصل د ننګرهار، کونړ، لغمان، پکتیا، خوست او کندهار په ولايتونو کې ترلاسه کېږي. د دغو سيمو بزګران د امروت ونې په کروندو او کورنيو باغچو کې کرلي، چې هم يې د کورنۍ د اړتیا لپاره کاروي او هم يې د عاید سرچينه ګرځېدلې ده.
د معلوماتو له مخې، د امروت موسم له جولاۍ تر اکتوبر پورې دوام کوي، او يوه سالمه ونه کولای شي له ۵۰ تر ۱۰۰ کيلوګرامه پورې مېوه حاصل ورکړي. د امروت ونې ډېره پاملرنه نه غواړي، ځکه له نورو مېوو په نسبت د ناروغیو او آفتونو پر وړاندې زيات مقاومت لري.
اقتصادي اړخ ته يې که وګورو، نو امروت د بزګر لپاره يوه ارزانه، خو ګټوره مېوه ده. ددې مېوې کرنه د لږو لګښت او مناسبې زراعتي پاملرنې په بدل کې ښه عايد ورکوي. له همدې امله، د افغانستان په ختيځو او سوېل ختيځو سيمو کې ګڼ شمېر بزګران هڅه کوي چې د امروتو باغونه پراختيا وکړي.
سوداګريز ارزښت یې هم د پام وړ دی، ځکه تازه امروت د کورني بازار ترڅنګ ګاونډيو هېوادونو ته هم صادرېږي. ددې ترڅنګ د امروت له مېوې جوس، مربا، او وچې شوې امروت جوړېږي، چې په بازار کې ښه بیه لري.
۳. روغتيا ته د امروت احتمالي زیانونه
که څه هم امروت یوه خورا ګټوره او طبیعي مېوه ده، خو د هرې مېوې په څېر، د هغې له حد څخه زیات استعمال هم ځينې جانبي اغېزې لرلای شي. د اعتدال نه مراعاتول د بدن د توازن په ګډوډېدو تمامېږي، نو د امروت خوړلو پر مهال باید منځلاریتوب وساتل شي.
• د هاضمې ګډوډي:
په امروت کې د فایبر اندازه لوړه ده، چې د هاضمې لپاره ګټوره ده، خو د ډېرو امروتو خوړل کېدای شي د کولمو ډېر فعالیت ته لاره هواره کړي او د نس ناستې یا ګاز ستونزې رامنځته کړي.
• د شکر ناروغانو لپاره د قند کنټرول:
که څه هم امروت د شکر د کنټرول لپاره ګټور ګڼل کېږي، خو د امروت خوږ ډولونه یا د امروت جوس، چې زیات قند لري، د شکر ناروغانو لپاره خطرناک تمامېدای شي. له همدې امله، د شکر ناروغان باید دا مېوه په محدود مقدار او له ډاکټر سره د سلا وروسته وخوري.
• د معدې حساسیت:
ځينې کسان ممکن د امروت د تیزو تیزابونو له امله د معدې سوزش یا تیزابیت احساس کړي. دا ستونزه په ځانګړي ډول هغه مهال ډېره وي، چې مېوه ناپخه یا ډېره تروه وي.
• د قبض د زیاتېدو خطر:
که امروت له دانو سره وخوړل شي، نو د هغو سختې دانې د ځينو کسانو د کولمو لپاره د قبض سبب کېدای شي. سپارښتنه دا ده چې د امروت خوړلو پر مهال دانو ته پام وشي.
• د اميندوارۍ پر مهال له احتیاطه کار اخیستل:
د امروت خوړل د اميندوارۍ پر مهال عموماً خوندي ګڼل کېږي، خو ډېره اندازه خوړل یې د معدې د ناارامۍ یا ګاز سبب کېدای شي. له همدې امله، د اميندوارو ښځو لپاره سپارښتنه کېږي چې امروت په اعتدال سره وخوري.
• د الرجۍ امکان:
که څه هم ډېر نادره ده، خو ځينې کسانو ته د امروت خوړل د الرجۍ یا حساسیت لامل ګرځي. نښې یې د خولې خارښت، سوروالی، یا د پوستکي خارش کېدای شي.
۴. سپارښتنه
امروت «ګواوا» (Guava) یوه خوندوره او له ګټو ډکه مېوه ده چې د ويټامينونو، فایبر او منرالو بډایه سرچينه ګڼل کېږي. دا مېوه د شکر ناروغانو لپاره ګټوره ده، د وینې فشار او د زړه ناروغۍ کنټرولوي، هاضمي سیستم پیاوړی کوي، د وزن په کمولو کې مرسته کوي او د بدن د دفاعي سیستم د پیاوړتیا لامل ګرځي. همدارنګه د مغز، سترګو او غاښونو د روغتیا لپاره هم مهم رول لري.
که څه هم امروت ډېری روغتيايي ګټې لري، خو ډېر خوړل یې د معدې ستونزې، ګېس او درد رامنځته کولای شي. له همدې امله سپارښتنه کېږي چې امروت په اعتدال سره وخوړل شي، تازه او پاک امروت غوره شي، او د ناروغۍ پر مهال له ډاکټر سره سلا وشي.